Vizatime

 

Vizatimi maqedonas

Vizatimi, pra vija, është elementi bazë dhe më i thjeshtë në shprehjen artistike. Njeriu i parë filloi të punojë me të, fëmija fillon me të dhe artisti i shkëlqyer gjithashtu zhvillon idenë e tij. Vizatimi ka një rol themelor në krijimin artistik sepse mund të përfaqësojë një pjesë më të madhe të asaj që ndjen artisti. Në fakt, vetë vizatimi është një armaturë artistike e veprës së artit. Ai regjistron mendimin e parë të artistit dhe është një mënyrë për të rezervuar paraprakisht vendin e ngjyrës. Vetë vizatimi krijohet shpejt, menjëherë dhe lehtë dhe në të njëjtën kohë mundëson edhe kalimin në pikturë, skulpturë apo sixhade.

Përfaqësohet në të gjitha artet plastike (pikturë, skulpturë, grafikë, sixhade, arkitekturë), si dhe në artet e aplikuara (poster, dizajn, skenografi, kostumografi, qeramikë, karikaturë).

Vizatimi në krijimtarinë bashkëkohore maqedonase shfaqet si një bazë e pashmangshme dhe është një disiplinë që na lejon të perceptojmë më konciz ndryshimet zhvillimore në arritjet artistike.

Koleksioni i vizatimeve i Galerisë Kombëtare të Maqedonisë filloi të ndërtohet që nga themelimi dhe funksionimi i saj si Galeria e Arteve – Shkup (1948) dhe është vërtet i gjerë dhe i larmishëm. Galeria ka vizatime nga gjenerata më e vjetër e artistëve, nga themeluesit e artit bashkëkohor maqedonas, përmes arritjeve vizatimore të gjeneratës së mesme të artistëve maqedonas, si dhe nga brezi më i ri i artistëve. Në këtë kontekst, duhet përmendur edhe koleksionin jashtëzakonisht të pasur të vizatimeve të autorëve nga trevat e ish-Jugosllavisë, vëllimi i të cilave arrin në mbi 150 vizatime, me tematikë dhe ngjyra stilistike të ndryshme. Fondi i vizatimit të Galerisë pasurohej nga viti në vit me dhënien e çmimit të blerjes në ekspozitën tradicionale vjetore DLUM ‡ vizatim.

Sot, koleksioni i vizatimeve në Galerinë Kombëtare të Maqedonisë përfshin më shumë se 300 vizatime.

Prezantimin e arritjeve të vizatimit në Galeri e kemi ndjekur që në dekadën e gjashtë të shekullit të kaluar, përmes ekspozitave të rëndësishme të artistëve të huaj (ekspozita e vizatimeve të artistit anglez Henry Moore, 1955;

ekspozitën ndërkombëtare të vizatimit për fëmijë, 1954), si dhe nëpërmjet prezantimit të punës vizatimore të artistëve tanë më të shquar.

Në Maqedoni, fillimet dhe zhvillimi i vizatimit mund të gjurmohen në punën e gjeneratës së parë të artistëve të arsimuar akademikisht.

Një kontribut të veçantë në vizatim ka dhënë Nikola Martinoski, opusi vizatimor i të cilit është vërtet i gjerë dhe i larmishëm. Galeria Kombëtare ka një koleksion të rëndësishëm të këtij artisti, i cili përfshin vizatime nga periudha e tij më e hershme (vitet 30) deri në vitet 70 të shekullit të kaluar dhe që na lejon të vëmë re të gjitha veçoritë e tij stilistike. Përmes vizatimeve të tij, ai na njeh me pozitën e vështirë shoqërore dhe ekonomike të njerëzve në periudhën e paraluftës. Me një saktësi zbuluese të linjës së përdorur virtuoz, ai realizon paraqitje njerëzore, jashtëzakonisht mbresëlënëse dhe të mbushura me qasjen humaniste-sociale të artistit ndaj motiveve. Veçanërisht të rëndësishme për artin tonë të pasluftës janë vizatimet e tij nga dekada e gjashtë, ku dominon qasja e re ndaj temës tërheqëse. Ato bazohen në elemente ekspresioniste, post-kubiste, surrealiste dhe tradicionale të aplikuara me guxim dhe në mënyrë të habitshme (Gross, Picasso, Chagall, arti bizantin) dhe në shumë prej tyre rrjedh erotizëm i papërmbajtur.

Dimitar Pandilov Avramovskin e karakterizon fakti se përmes vizatimeve të tij në mënyrë më të qëndrueshme shpreh thelbin e tij intim, emocional, si dhe impulset dhe afinitetet e përhershme artistike nga të cilat kushtëzohet. Galeria Kombëtare zotëron vizatime të viteve 1952, 1953 dhe 1962, me tematika të ndryshme, përmes të cilave mund të gjurmojmë të gjitha aftësitë e tij në vizatim.

Llazar Liçenoski gjatë rrugës është marrë me vizatimin, në fakt e ka përdorur vetëm si skicë apo studim për punën e mëtutjeshme të pikturës.

Edhe pse gjeneratat e para të artistëve maqedonas pas Luftës së Dytë Botërore u shkolluan në qendra të tjera akademike (Beograd, Lubjanë, Zagreb), ku ndoqën trendet bashkëkohore botërore, ata ende ruajtën intimitetin e klimës së tyre, historinë e tyre kulturore. Secili prej këtyre artistëve dallohet nga linja dhe ngjyra e tij dhe ka mënyrën e tij individuale të të shprehurit, e dukshme edhe në vizatim. Veprat e Petar Haxhi Boshkovit, Dragutin Avramovski-Gutes, Risto Kalçeskit, Ivan Velkovit, Dimçe Protugjerit, Vladimir Georgievskit, Zharko Jakimovskit, Ana Temkovës, Ilija Penushliskit, Bllagoja Nikollovskit dhe të tjerëve lanë gjurmë të veçanta në zhvillimin e vizatimit maqedonas.

Veprimtaria e grupit “Denes” (1953) luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e vizatimit në Maqedoni, i cili vendosi të demokratizojë jetën artistike dhe të modernizojë artin maqedonas. Grupi i kushtoi vëmendje të veçantë vizatimit si disiplinë arti.

Varësisht nga kërkesat krijuese të autorëve, vizatimi maqedonas zhvillohet më tej në disa drejtime stilistike: format e surrealitetit dhe fantastikes në vizatimet goditëse të Vasko Tashkovskit; elemente nga baroku, simbolika dhe surrealizmi te Rubens Korubin dhe Sveto Manev; me Rodoljub Anastasov shfaqen mjedise të jashtme urbane në të cilat dominon masa ndërtimore-arkitekturore dhe njeriu paraqitet si një siluetë; Përkushtimi ndaj shprehjes ekspresioniste te Petar Mazevi, me elemente të ekspresionizmit abstrakt, e zhvillon vizatimin në vija gjarpërore, spirale, të thyera gjeometrike apo të ndërthurura, kurse Gligor Çemerski me figurativitetin e pazakontë karakteristik në vizatim (si dhe në piktura); Vizatimi i Simon Shemovit zhvillohet paralelisht me veprat e tij grafike dhe të tjera, përmes fazave të lexueshmërisë dhe sentimentalitetit më të madh figurativ etj.

Po kështu, shumica e skulptorëve tanë dhanë një kontribut të caktuar në zhvillimin e vizatimit maqedonas. Vihen në pah vizatimet e Jordan Grabuloskit, të cilat lidhen me veprat e tij skulpturore; në vizatimet e Stefan Manevskit kombinohen baza të nuancuara ose të njëtrajtshme dheu-oker dhe në to janë futur pjesë që tregojnë grafikisht një bërthamë vizuale dhe shpirtërore të veprës etj.

Nga gjeneratat e reja të artistëve të bukur maqedonas, me këtë rast janë përfaqësuar veprat e Sllavço Sokolovskit, Zoran Malinovskit, Bogdan Grabuloskit – Bonacit, Koljo Mishevit e të tjerë.